«شک نکنید، دخانیات شما را می‌کشد». این شعار سازمان بهداشت جهانی است که حکایت از اپیدمی دخانیات در جهان دارد. دخانیاتی که عامل 14 نوع سرطان مختلف است و نیکوتین آن بین40تا 400 نوع ماده سرطان‌زا را به داخل سلول‌های بدن تحمیل می‌کند.

به گزارش ایران، آمارهای این سازمان 100میلیون مرگ ناشی از دخانیات را در قرنبیستم پیش‌بینی کرده و کارشناسان حوزه کنترل دخانیات هشدار داده‌اند درصورتی که اقدامی برای مهار اپیدمی دخانیات صورت نگیرد، این میزان در قرن 21به بیش از یک میلیارد قربانی می‌رسد. مطالعات این سازمان همچنین نشانمی‌دهد، ایران هنوز جزو کشورهای رده اول و پر مصرف دخانیات محسوب نمی‌شودولی در صورت نداشتن برنامه‌ریزی و پیشگیری لازم در مهار اپیدمی دخانیات، تا40 سال آینده جزو سه کشور نخست بیشترین میزان مصرف‌کننده دخانیات خواهدبود.

بر اساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، نرخ مالیات دخانیات برمبنای قیمت خرده‌فروشی این محصولات در سطح جهانی حداقل 70درصد است اماایران نرخی حدود 11درصد مالیات را بر سیگار اعمال می‌کند. در حال حاضرپیشنهاد افزایش نرخ مالیات بر خرده فروشی سیگار در لایحه بودجه سال آیندهمطرح شده و کمیسیون تلفیق مجلس بزودی در این باره تصمیم می‌گیرد. وزیربهداشت، درمان و آموزش پزشکی معتقد است اگر مجلس لایحه افزایش مالیات برقیمت خرده‌فروشی سیگار را تصویب کند، با کاهش آمار مصرف‌کنندگان، سالانهبین 20 تا 30هزار میلیارد تومان در هزینه‌های بهداشتی و درمانی صرفه‌جوییشود.

دکتر محمد رضا مسجدی دبیر کل جمعیت مبارزه با دخانیات درگفت‌و‌گو با روزنامه ایران می‌گوید: ایران از بین  20کشور منطقه مدیترانه شرقی رتبه نوزدهم را به لحاظ اخذ مالیات دارد.

کشورهایی مانند اردن،تونس و مصر 70درصد مالیات از دخانیات می‌گیرند و این رقم در ایران تا هفتبرابر کمتر از استانداردهای سازمان بهداشت جهانی است. اگر مالیات بر مبناییک پاکت سیگاری که در مغازه فروخته می‌شود، دریافت شود، دولت می‌تواند درمدت یک سال، دو هزار میلیارد تومان از طریق مالیات بر خرده فروشی سیگاردرآمد کسب کند. این به معنای حذف آسیب زنندگان به سلامت مردم و تأمینهزینه‌های سلامت است.

 آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی ما با این مقام مسئول است که واقعیات تلخی را پیرامون دخانیات آشکار می‌کند.

چرا مسئولان وزارت بهداشت این روزها به کنترل دخانیات از طریق افزایش مالیات بر سیگار متمرکز شده‌اند؟

یکیاز دغدغه‌های ستاد کنترل دخانیات که با برنامه‌های وزارت بهداشت گره خوردهاست تأثیر دخانیات بر سلامت مردم است. البته علاوه بر وزارت بهداشت بایدوزارت صنعت و معدن و تجارت، گمرک، اصناف، نیروی انتظامی، شورای شهر، وزارتفرهنگ و ارشاد اسلامی و صدا و سیما، وزارت آموزش و پرورش، وزارت آموزش علومعالی و ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز به استعمال دخانیات و سلامتی جامعه ومردم توجه داشته باشند.

 حفظ سلامتی به وسیله اجتناب از استعمالدخانیات نیاز به هماهنگی نهادها و سازمان‌های مختلف دارد. متأسفانه اینهماهنگی که 8 سال نیز از تصویب قانون آن می‌گذرد آن‌طور که باید و شاید بهطور مطلوب اتفاق نیفتاده است. از آنجا که وزارت بهداشت بیشترین هزینه رابرای بیماری‌های ناشی از دخانیات می‌پردازد، به پیشگیری از استعمال دخانیاتتوجه دارد. همان‌طور که وزیر بهداشت اعلام کرده «ما طمع به پول و مالیاتسیگار نداریم بلکه به سلامتی مردم طمع داریم و وظیفه ما حفظ سلامتی مردماست». همچنین افتخار دولت روحانی سلامت محور بودن آن است و مواد دخانیبزرگترین تهدید‌کننده برنامه‌های سلامت در این دولت است. از این رو قوانین وآیین‌نامه‌های مربوط به معاهده کنترل دخانیات بویژه ممنوعیت استفاده ازسیگار در اماکن عمومی، افزایش مالیات بر قیمت خرده فروشی دخانیات و ایجادمراکز ترک سیگار باید اجرایی شوند.

چه ارتباطی بین مصرف دخانیات و افزایش هزینه‌های بهداشتی و درمانی وجود دارد؟

برای پاسخ به این سؤال دو بحث وجود دارد. یکی اینکه چه ارتباطی میان پزشک،وزارت بهداشت، سازمان سلامت محور بهداشت جهانی و مالیات سیگار وجود دارد.

موضوعدخانیات در صندوق بین‌المللی پول به علت مشکلاتی که برای کشورهای پیشرفته ودر حال توسعه به لحاظ بودجه و هزینه‌های عمومی بهداشت و درمان به وجودآورده، جایگاه اختصاصی پیدا کرده است.

 بیماری‌های قلبی و عروقی،بیماری‌های مزمن تنفسی، سرطان‌ها و دیابت که 4 علت اصلی مرگ و میر در دنیامحسوب می‌شوند، با 4 عامل مشترک وزن مناسب، تغذیه مناسب، ورزش و خودداری ازدخانیات قابل پیشگیری هستند. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده در بین این 4عامل مشترک، ساده‌ترین، مقرون به صرفه ترین، مؤثرترین و نتیجه بخش‌ترینمداخله بحث دخانیات است. همه مردم باید مراقب وزن و تغذیه‌شان باشند و ورزشکنند ولی همه مردم دخانیات مصرف نمی‌کنند. در ایران تنها 14 درصد دخانیاتمصرف می‌کنند و 86درصد از دخانیات استفاده نمی‌کنند ولی تاوان این 14درصدرا می‌دهند. به همین خاطر سازمان بهداشت جهانی برای کنترل دخانیاتFCTC راکه به معنای معاهده جهانی کنترل دخانیات است، تشکیل داد. این معاهده نیزدرست مانند معاهده جهانی انرژی هسته‌ای یا همانNPTاست. همه کشورهای عضواین معاهده مکلف هستند دستورالعمل‌های این معاهده را به منظور ارتقای سلامتعمومی و کاهش هزینه‌های بهداشت و درمان اجرا کنند.

سازمان بهداشت جهانی عملکرد ایران را در زمینه اخذ مالیات از سیگار چگونه ارزیابی می‌کند؟

سازمانبهداشت جهانی یک بنگاه مالی و اقتصادی نیست و سازمان سلامت محور است اماشعار خود را کنترل دخانیات از طریق افزایش مالیات اعلام کرده است. از اینرو کشورهایی که عضو این معاهده هستند باید تا سال 2015 به نحوی برنامه‌ریزیکنند که حداقل 70درصد قیمت خرده‌فروشی یک پاکت سیگار مالیات باشد. درکشورهایی مانند اردن رقم مالیات بر دخانیات به 84درصد، غزه 88 درصد، ترکیه76درصد و پاکستان به 72درصد افزایش پیدا کرده است، جالب آنکه این رقم درایران حدود 12 درصد است. تیم کارشناسی سازمان بهداشت جهانی در بررسی وارزیابی وضعیت مالیات سیگار، ایران را یکی از پیچیده‌ترین و مبهم‌ترینفرم‌های اخذ مالیات سیگار در دنیا اعلام کرده‌اند. فاصله این رقم مالیات ازجیب دولت و مردم خالی می‌شود.

وارد کنندگان سیگار بر اساس مستندات،قیمت تمام شده یک پاکت سیگار را مثلاً 600تومان اعلام می‌کنند و مالیات رابر اساس همین قیمت به دولت پرداخت می‌کنند در حالی که این پاکت سیگار درمغازه 4500تومان فروخته می‌شود و فاصله این رقم به جیب واسطه‌ها می‌رود. بنابراین عملاً چیزی از مالیات سیگار برای دولت نمی‌ماند. با افزایش مالیاتبر خرده فروشی سیگار دولت حقش را می‌گیرد ولی مشتری همان 4500تومان رامی‌پردازد. دولت اگر بخواهد مالیات سیگار تولید داخل را که پاکتی 1100تومانفروخته می‌شود، دریافت کند در مدت یک سال، دو هزار میلیارد تومان ازمالیات بر خرده فروشی سیگار درآمد کسب می‌کند. در شرایطی که دولت با کمبودبودجه مواجه است، قیمت نفت کاهش یافته و همه کشورهای دنیا برای تأمین هزینهسلامت از مالیات سیگار استفاده می‌کنند، افزایش مالیات بر خرده فروشی مواددخانی، راهی برای حذف واسطه‌ها، حذف آسیب زنندگان سلامت مردم و جامعه وتأمین هزینه‌های سلامت به شمار می‌رود.

گفته می‌شود با افزایش مالیات سیگار، قاچاق آن افزایش می‌یابد؟

براساس آمارها سالانه 65میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود. از این میزانحدود 20تا 25 میلیارد تولید داخل، 20 میلیارد واردات رسمی و 20تا 25میلیارد قاچاق می‌شود از طرف دیگر حاشیه سود سیگار از 100تا 400درصد است.

مطالعات نشان داده 10درصد افزایش قیمت سیگار، 8درصد مصرف آن را کاهش می‌دهد. اینمیزان کاهش در قشر فقیر و جوانان بیشتر دیده می‌شود به همین خاطر سازمانبهداشت جهانی می‌گوید دخانیات را گران کنید تا مصرف کم شود. استدلالمخالفان افزایش مالیات سیگار این است که اگر مالیات بر سیگار زیاد شود،قاچاق آن افزایش می‌یابد در حالی که هیچگونه مبنای علمی بین این دو مسأله وجود ندارد.

مالیات بر دخانیات چگونه تعیین می‌شود؟

گران کردن سیگار و مواد دخانی از طریق افزایش مالیات و فراهم‌سازی امکانات برایترک سیگار در سطح کشور جزو معاهده کنترل دخانیات است. بر همین اساس شعار سازمان بهداشت جهانی در سال 2014 مبارزه با دخانیات از طریق افزایش مالیاتآن است. طبق قانون مجلس، مالیات دخانیات هر سال باید 10 تا 20درصد افزایش پیدا کند و این میزان باید بر اساس نرخ تورم هم تعدیل شود ولی در عمل ایناتفاق نمی‌افتد. مجلس برای سیگار تولید داخل 10درصد مالیات و برای تولیدمشترک و وارداتی 20درصد مالیات تعیین کرده است. این بدان معنا است که سوددخانیات به جیب تولید‌کننده و وارد‌کننده می‌رود بنابراین پیشنهاد شدهمالیات سیگار بر اساس قیمت خرده فروشی آن تعیین شود. در کشورهای مختلفقوانین ملی برای مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد ولی مالیات بر ارزشافزوده دخانیات در کشور ما گم است.

فرمولی را پیشنهاد دادیم در اینفرمول یک قیمت پایه برای مالیات تعیین شد زیرا اگر بعضی سیگار‌ها را گرانمی‌کردیم و سیگار‌های ارزان در بازار وجود داشت، جوانان به سمت سیگار ارزانمیل پیدا می‌کردند با تعیین نرخ پایه مالیات می‌توان افزایش مالیات را از20درصد شروع کرد تا به 70درصد برسد.

به گفته وزیر بهداشت در 5‌سالآینده این رقم به 5 هزار میلیارد در سال می‌رسد. بودجه وزارت بهداشت 9هزارمیلیارد در سال است با افزایش مالیات بر قیمت خرده‌فروشی سیگار دیگر نیازیبه بودجه دولت نخواهیم داشت.

چطور می‌توان باورهای غلط درباره مصرف قلیان را بویژه در میان نوجوانان و زنان از بین ببریم؟

یکی از مهم‌ترین راهکارهایی که می‌تواند باورهای غلط درباره مصرف قلیان را ازدل جامعه بیرون بکشد، اطلاع‌رسانی خطرات قلیان از طریق رسانه‌ها است. ایران در زمینه ممنوعیت تبلیغات مستقیم مواد دخانی در دنیا پیشگام است اماتبلیغات غیر مستقیم استعمال قلیان و سیگار در سریال‌ها و فیلم‌های سینمایینوجوانان و زنان را به مصرف دخانیات تشویق می‌کند. اگرچه پخش صحنه‌هایکشیدن قلیان و سیگار ممنوع است و صدا و سیما موظف است این صحنه‌ها راشطرنجی کند ولی می‌بینیم بازیگران سینما در فیلم‌ها پشت سر هم سیگارمی‌کشند در مورد قلیان هم وضعیت بدتر از سیگار است. سینما باید عاری از دخانیات شود از آنجا که یک نظام تشویقی برای ترک دخانیات وجودندارد پیش‌بینی می‌شود در 10سال آینده کشور ما به‌صورت خیلی جدی با سرطاندرگیر خواهد شد. جلوگیری از تبلیغات سیگار و قلیان در معاهده کنترل جهانیدخانیات جایگاه ویژه‌ای دارد. در حال حاضر ترکیه بعد از 3 سال تلاش درزمینه شکستن قبح کشیدن سیگار و قلیان توانسته در منطقه به عنوان کشور پیشگام به سازمان بهداشت جهانی معرفی شود.

نوجوانان و زنان باید اینآگاهی را داشته باشند که شرکت‌های دخانی از هر ترفندی برای تبلیغات‌شاناستفاده می‌کنند تا بتوانند خودشان را در ذهن مردم جای دهند. تبلیغات پاکتسیگار روی عطر و کیف زنانه نمونه‌ای از این ترفندها است. پاکت‌های سیگارباید حامل پیام‌های تصویری، بهداشتی باشند و حداقل 40درصد سطح پاکت رابپوشاند و این عکس‌ها به‌صورت سریالی تغییر پیدا کنند. کشور ما در اینزمینه نیز بسیار ضعیف عمل می‌کند.

چرا طرح اعمال جریمه در صورت استعمال دخانیات در اماکن عمومی اجرا نمی‌شود؟

به دلیل اینکه متولی خاصی ندارد. ستاد مبارزه با دخانیات باید راهکار بدهد. ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی بند دوم معاهدهFCTC است که یکی ازعمده‌ترین مشکلات کشور است. عرضه قلیان در رستوران‌ها و اماکن سنتی نشانمی‌دهد به آیین نامه‌ها و قوانین این بند از معاهده توجهی نمی‌شود وهیچگونه نظارتی برای جلوگیری از استعمال دخانیات وجود ندارد.

چرا طرح کنترل دخانیات در مدارس با گذشت 10 سال هنوز اجرا نمی‌شود؟
برایاینکه بخواهیم نسل آینده را از استعمال سیگار مصون کنیم باید از روش‌هایتربیتی مؤثر و ویژه در سنین کودکی و نوجوانی استفاده کنیم. طرح پیشگیری ازاستعمال دخانیات در مدارس یا همان «پات» نیز بر همین روش متمرکز بود کهشامل آموزش دانش‌آموزان، مربیان و والدین‌شان بود. علاوه بر آن در این طرحباید محیط مدرسه و منزل تا شعاع 100متری عاری از دخانیات می‌شد هدف طرحایجاد فضای ضد دخانیات است. مشکل عمده در اجرای این طرح باور به این موضوعاست.
باید باور داشته باشیم که استعمال دخانیات دروازه ورود بهاعتیاد و بزهکاری است. دولت، مجلس و آموزش و پرورش باید دلسوزانه روی اینقضیه تمرکز کنند.

به عنوان دبیرکل جمعیت ستاد مبارزه با مواد مخدر چه پیشنهادی برای کاهش آمار مصرفکنندکان سیگار بویژه در میان زنان و دختران جوان دارید؟

کاهش سن مصرف سیگار معضلی است که همه به آن باور دارند ولی هنوز برای حل اینمعضل گام جدی برداشته نشده است تقاضای من این است که راهکارها از حرف بهعمل تبدیل شود. متولیان کنترل دخانیات باید جلوی تبلیغات غیر مستقیم سیگاررا بگیرند.

 60درصد افراد سیگاری به‌خاطر مصرف سیگار فوت می‌کنند وسالانه 6هزار نفر نیز به علت اینکه در معرض سیگار قرار می‌گیرند، جانشان رااز دست می‌دهند.

همین مسأله باید برای مردم تکرار شود. در استرالیاهر نیم ساعت یک بار یک پیام تلویزیونی در مورد مصرف سیگار پخش می‌شود بههمین خاطر است که استرالیا و نیوزلند کشورهای پیشگام در حوزه مبارزه بادخانیات هستند. سازمان‌ها و ارگان‌هایی که موضوع مبارزه با دخانیات را مسأله‌ای حاشیه‌ای می‌دانند باید بدانند که سیگار و قلیان قابلپیشگیری‌ترین عامل مرگ است، مبارزه با دخانیات حاشیه نیست بلکه خود متن است.

منبع: http://www.tabnak.ir/fa/news/473679